เสาดินนาน้อย หรือ ฮ่อมจ๊อม ตั้งอยู่ในอุทยานแห่งชาติศรีน่าน เป็นผืนดินขนาดใหญ่กว่า 50 ไร่ มีลักษณะเป็นเสาดินขนาดใหญ่คล้าย “แพะเมืองผี” ที่จังหวัดแพร่ จากข้อสันนิษฐานทางธรณีวิทยา เสาดินนาน้อย เกิดจากดินที่ตกตะกอน ทับถมกันเป็นจำนวนมาก เมื่อมีการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกจึงทำให้พื้นที่บางส่วนพังทลาย และยุบตัวลง ทำให้เกิดดินรูปร่างแปลกตา เมื่อเวลาผ่านพ้นไปอีกหลายล้านปี จากการกัดเซาะของน้ำ ฝน และลมตามธรรมชาติ ทำให้ดินบริเวณนี้มีรูปทรงแตกต่างกันออกไป บ้างเป็นเสาดินกลมมน บ้างเป็นเสาแหลม หรือบางส่วนก็มีลักษณะคล้ายกำแพงดินขนาดใหญ่ กระจัดกระจายอยู่เต็มพื้นที่

นอกจากนี้ยังมีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาจากผู้เฒ่าผู้แก่คนโบราณ ซึ่งต่างก็เรียกขานสถานที่แห่งนี้ในชื่อที่แตกต่างกันออกไป เช่น “เด่นปู่เขียว” หรือ “เด่นอีบด” ซึ่งที่มาของทั้ง 2 ชื่อนี้เล่ากันว่า มีคนชื่อ “ปู่เขียว” หรือ “อีบด” ไปนั่งอยู่ในบริเวณนี้ในช่วงที่ดินเริ่มถูกน้ำเซาะจนพังทลายลงมา และถูกดินถล่มลงมาทับตาย ชาวบ้านจึงเรียกขานกันด้วยชื่อนี้มาเป็นเวลานาน ต่อมาเมื่อดินถูกน้ำเซาะมากขึ้นเรื่อยๆ จนเกิดเป็นเสาดิน ชื่อเด่นปู่เขียวหรือเด่นอีบดก็ถูกลืมเลือนไป และชาวบ้านต่างก็เรียกขานกันด้วยชื่อ “เสาดิน” ตามลักษณะที่ปรากฎแทนจนถึงปัจจุบัน

แต่ก็ยังมีผู้เฒ่าผู้แก่บางคนที่บอกเล่ากันว่า ที่แห่งนี้อาจเป็นเมืองพญานาค หรือเมืองบาดาลมาก่อน บ้างก็ว่าที่แห่งนี้อาจเป็นเมืองโบราณในยุคหิน เพราะเคยมีการค้นพบกำไลหินโบราณ และขวานหินโบราณในบริเวณนี้ ซึ่งปัจจุบันวัตถุโบราณดังกล่าว ถูกเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จ.น่าน ทำให้เชื่อกันว่าบริเวณเสาดินอาจเคยเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของมนุษย์ยุคหิน

ในบริเวณเสาดินมีหญ้าชนิดหนึ่งที่สามารถพบได้เฉพาะที่นี่เท่านั้น เรียกกันว่า “หญ้าเข็มนาฬิกา” ขึ้นกระจายอยู่ทั่วไป มีลักษณะพิเศษคือ ในฤดูแล้ง หญ้าแห้งจะขดตัวรวมกันเป็นกระจุก รอจนถึงฤดูฝน เมื่อฝนตกลงมา ขดหญ้าที่แห้งเหล่านี้จะค่อยๆ หมุนคลายตัวออกจากกัน และฝังส่วนหัวของหญ้าที่เป็นเมล็ดลงในพื้นดิน รอวันที่จะเจริญเติบโตขึ้นอีกครั้ง นอกจากนี้มีต้นดิ๊กเดียม ต้นไม้โบราณที่มีอายุกว่า 200 ปี ที่ขึ้นอยู่ตรงทางเข้าเสาดินด้วย นอกจากเสาดินแล้วในบริเวณใกล้เคียงกันยังมีสถานที่ท่องเที่ยวที่มีลักษณะ คล้ายคลึงกันอีกแห่ง ชื่อว่า “คอกเสือ”

คอกเสืออยู่ห่างจากเสาดินไปประมาณ 800 เมตร มีลักษณะเป็นแอ่งลึกจากเนินดินด้านบนลงไปประมาณ 10 เมตร ซึ่งเกิดจากการกัดเซาะและพังทลายของดิน และที่คอกเสือมีเรื่องเล่าต่อๆ กันมาว่า ในสมัยก่อนบริเวณนี้มีเสืออาศัยอยู่มาก และเสือเหล่านี้มักจะมาขโมยกัดกิน วัว ควาย และหมูของชาวบ้านเป็นอาหาร ทำความเดือดร้อนให้แก่ชาวบ้านเป็นอย่างมาก พวกชาวบ้านจึงรวมตัวกันวางอุบายไล่ต้อนเสือให้ตกลงไปในบ่อดิน แล้วใช้ไม้ปลายแหลม ก้อนหิน ขว้างปาใส่เสือจนตาย จึงเรียกพื้นที่ในบริเวณนี้ว่า “คอกเสือ”

ถึงแม้คอกเสือจะไม่ได้มีบริเวณกว้างใหญ่เหมือนเสาดิน แต่ก็มีความงามของกำแพงดินขนาดใหญ่ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งนักท่องเที่ยวให้ความนิยม และมักจะตั้งคำถามถึงความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ ที่สร้างสรรค์สถานที่อันสวยงามเช่นนี้ไว้ให้เราได้ชื่นชม

ที่อยู่ : หมู่ที่9 ต.ศรีษะเกษ อ.นาน้อย จ.น่าน 55150

GPS : เสาดิน   N18 18 13.53, E100 45 12.28 / คอกเสือ N18 17 49.24, E100 45 7.36

เบอร์ติดต่อ : 054 701 106

Website : อุทยานแห่งชาติศรีน่าน

E-mail : srinan_13@hotmail.com

เวลาทำการ : 6.00-21.00 น

ค่าธรรมเนียม : ค่าธรรมเนียมชาวไทย ผู้ใหญ่ 20 บาท เด็ก 10 บาท / ค่าธรรมเนียมชาวต่างชาติ ผู้ใหญ่ 100 บาท เด็ก 50 บาท / ค่ายานพาหนะ : จักรยาน 10 บาท จักรยานยนต์ 20 บาท / รถยนต์ส่วนบุคคล 30 บาท

ช่วงเวลาแนะนำ : แนะนำช่วงฤดูหนาว ตั้งแต่เดือน สิงหาคม – กุมภาพันธ์ ไม่แนะนำในช่วงฤดูฝน เพราะการเดินทางจะลำบากเนื่องจากถนนเป็นลูกรัง

ไฮไลท์ : ความยิ่งใหญ่ของเสาดินและคอกเสือที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ต้นดิกเดียม และหญ้าเข้มนาฬิกา ที่ขึ้นเฉพาะบริเวณนี้

กิจกรรม : เดินเที่ยวชมส่วนต่างๆ ตามเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติเสาดินและคอกเสือ

การเดินทางจากอำเภอนาน้อยใช้ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1083 ไปประมาณ 3 กิโลเมตร มีทางแยกเข้าไปอีก 2 กิโลเมตร