ถ้าพูดถึงงานหัตถกรรมของจังหวัดเชียงใหม่แล้ว หลายคนอาจจะนึกถึงร่มบ่อสร้างหรืองานไม้แกะสลักจากบ้านถวาย แต่จะมีซักกี่คนที่รู้ว่านอกจากที่บ้านถวายแล้ว ยังมีอีกกลุ่มชุมชนเล็กๆ ในหมู่บ้านบวกค้าง อำเภอสันกำแพงที่มีกลุ่มสล่าฝีมือดีที่ยังคงอนุรักษ์งานฝีมือแกะสลักไม้แบบ ล้านนาไว้ ดังนั้นคราวนี้เราจึงจะพาไปเที่ยวและทำความรู้จักกับ “บ้านจ๊างนัก” กัน

หลังจากเดินทางออกจากตัวเมืองเชียงใหม่มายังอำเภอสันกำแพงได้ซักพัก เราก็มาถึงบริเวณหมู่บ้านบวกค้าง ซึ่งที่แห่งนี้เองที่รวบรวมผลงานแกะสลักฝีมือดีของสล่าเพชร วิริยะ ตลอดจนเพื่อนฝูง ลูกศิษย์ลูกหา มารวมไว้ใน “พิพิธภัณฑ์บ้านจ๊างนัก” อัน เกิดจากความผูกพันกับช้างของสล่าเพชรและช้างก็เป็นสัตว์คู่บ้านคู่เมืองล้าน นามาแต่อดีต ที่สำคัญตัวสล่าเองก็มีผลงานไม้แกะสลักรูปช้างมากมาย ทั้งช้างตัวเล็ก ช้างตัวใหญ่ ซึ่งได้พัฒนารูปแบบเรื่อยมา จนในปัจจุบันรูปช้างแกะสลักเหล่านี้ได้ถูกรังสรรค์ขึ้นมาให้ดูมีชีวิตชีวา มีทวงท่าในอิริยาบทต่างๆ ราวกับมีชีวิตจริง ซึ่งบ้านจ๊างนักนับเป็นแห่งแรกที่มีการแกะสลักช้างในรูปแบบนี้ นอกจากนี้บ้านจ๊างนักยังมีการทดลองนำวัสดุใหม่ๆ ที่หาได้ในท้องถิ่นมาทดแทนวัสดุเดิมที่นับวันจะหาได้ยากมากขึ้น และพบว่าไม้ขี้เหล็กที่นำมาแกะสลักนั้น เป็นไม้เนื้อแข็งมากที่ถึงแม้จะแกะสลักได้ยากกว่าไม้สัก แต่ผลงานที่ออกมากลับมีความสวยงามและมีสีสันเป็นธรรมชาติมากกว่ารวมถึงการนำ ลูกมะเกลือที่ใช้ย้อมผ้ามาย้อมสีไม้ทำให้ได้สีที่เป็นธรรมชาติ ไม่มีสารพิษตกค้างเป็นอันตรายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม

ทันทีที่ก้าวผ่านซุ้มประตูเข้ามา เราก็จะได้พบกับประติมากรรมรูปช้างขนาดเท่าของจริงตั้งตระหง่านอยู่ ซึ่งทุกคนต่างก็อดใจไม่ได้ต้องขอถ่ายภาพเก็บไว้เป็นที่ระลึกกันทุกคน หลังจากสนุกสนานกับการถ่ายภาพจนเป็นที่พอใจแล้ว เราก็ขอไปชื่นชมกับผลงานชิ้นอื่นๆ ที่ด้านบนของอาคารจัดแสดงผลงานต่างๆ ของสล่า ซึ่งในแต่ละห้องนั้น ก็จะมีผลงานแกะสลักรูปช้างมากมาย จนเราอดทึ่งไม่ได้กับผลงานที่ดูราวกับช้างเหล่านี้มีชีวิตจริง พอเดินชมจนครบทุกห้องจัดแสดงแล้ว เราต้องขอไปชมขั้นตอนการแกะสลักที่ด้านล่างของพิพิธภัณฑ์กันซักหน่อย ที่บริเวณชั้นล่างนี้เป็นเหมือนห้องทำงานของเหล่าสล่า ที่จะค่อยๆ บรรจงลงมือสร้างลวดลายลงบนชิ้นไม้ เพื่อให้ได้มาซึ่งผลงานอันน่าทึ่ง ที่บริเวณใกล้กันนั้นยังมีร้านจำหน่ายสินค้าที่ระลึกอยู่ ซึ่งถ้าหากใครอยากได้ของฝากติดไม้ติดมือกลับบ้านไปก็แนะนำให้ไปลองเดินเลือก ซื้อหาดูได้ นอกจากบ้านจ๊างนักที่อำเภอสันกำแพงแห่งนี้แล้ว ผลงานไม้แกะสลักรูปช้างจากฝีมือของสล่ายังมีจำหน่ายอยู่ที่ “ร้านจ๊าง” บนถนนนิมมานเหมินท์ ซอย 1 อีกด้วย ถ้าหากใครสนใจอยากจะได้งานไม้แกะสลักไปเป็นของฝากบ้าง แต่ไม่มีเวลาเดินไปยังอำเภอสันกำแพงก็สามารถแวะเวียนไปที่ร้านจ๊างแทนได้

ความภาคภูมิใจของสล่าบ้านจ๊างนักทุกคนคือ การที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการทำให้ผู้คนเกิดความรักและหวงแหน ถึงความสำคัญของปัญหาช้างไทยในปัจจุบัน ซึ่งจะทำให้เกิดการตระหนักถึงและร่วมกันอนุรักษ์ช้างไทยให้อยู่คู่กับคนไทย อีกนาน ที่สำคัญสล่าทุกคนยังเป็นผู้ที่ร่วมกันอนุรักษ์งานฝีมือ และงานแกะสลักแบบล้านนาเอาไว้ไม่ให้เลือนหายไป ทำให้พวกเราได้ชื่นชมงานฝีมือชั้นเยี่ยมเหล่านี้ไปอีกนาน

- ชื่อ “บ้านจ๊างนัก” ตั้งโดยคุณประยูร จรรยาวงศ์ คอลัมน์นิสต์ชื่อดังแห่งหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ มีความหมายว่า บ้านที่มีช้างเยอะแยะมากมาย

- บ้านจ๊างนัก ได้รับการบรรจุให้เป็นหนึ่งให้พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น สังกัดเอกชนเมื่อปี พ.ศ.2546

- บ้านจ๊างนักไม่มีการเก็บค่าธรรมเนียมในการเข้าชม ซึ่งผู้ที่เข้าชมสามารถช่วยสนับสนุนพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้โดยการบริจาคเงิน ช่วยเหลือได้ตามกำลัง

- นอกจาก “บ้านจ๊างนัก” ที่อำเภอสันกำแพงแล้ว ยังมี “ร้านจ๊าง” ที่นิมมานเหมินท์ ซอย 1 ซึ่งจัดจำหน่ายงานแกะสลักรูปช้าง ให้แก่ผู้ที่สนใจทั่วไป

ที่อยู่ : 56/1 หมู่ 2 ตำบลบวกค้าง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ 50130

GPS : 18 43.337, 99 06.977

เบอร์ติดต่อ : 053-446-891, 083-203-9991 แฟกซ์ : 053-446-891

E-mail : iamchangmai@hotmail.com

Website : http://www.baanjangnak.com/

Facebook : http://on.fb.me/xV7cXb, http://www.facebook.com/Baanjangnak 

เวลาทำการ : 9.00-17.00 น.

ค่าธรรมเนียม : ฟรี

ช่วงเวลาแนะนำ : ตลอดทั้งปี

ไฮไลท์ : งานไม้แกะสลักรูปและงานประติมากรรมปูนปั้นรูปช้าง

กิจกรรม : ชมผลงานไม้แกะสลัก และปูนปั้นภายในพิพิธภัณฑ์ ซื้อสินค้าที่ระลึกต่างๆ

จากอำเภอเมือง เชียงใหม่ มุ่งหน้าสู่อำเภอสันกำแพง โดยใช้ถนนสายเชียงใหม่-สันกำแพงผ่านตลาดสันกำแพง และโรงเรียนมัธยมสันกำแพงแล้วข้ามสะพานแม่น้ำออนแล้วเลี้ยวขวาผ่านวัดแช่ ช้างวัดดอนปินและวัดบวกค้างบ้านจ๊างนักติดอยู่กับวัดบวกค้าง

หรือจากตัวเมืองเชียงใหม่ ใช้เส้นทางถนนสันกำแพง-น้ำพุร้อน ผ่านร้านอาหารเฮือนใจ๋ยอง และป้อมยามบ้านต้นดู่ ให้เลี้ยวซ้าย และเลี้ยวซ้ายเข้าซอยบ้านบวกค้างหมู่ 2 ซอย 4 หรือซอย 1 ก็ได้